Ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος

Ο Αριστοτέλης Ζάχος.
Πιν. του Ευαγγέλου Ιωαννίδη
(1930).

Ο  Αριστοτέλης Ζάχος, Καστοριά (1871) – Αθήνα  (1939)  ήταν διακεκριμένος  αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, ο οποίος σχεδίασε πολλούς ναούς,  όπως του Αγίου Νικολάου στο Βόλο, του Αγίου Δημητρίου στη Σιάτιστα,  δημόσια και ιδιωτικά κτίσματα με βάση βυζαντινά  και παραδοσιακά πρότυπα, επαναφέροντας έτσι την «ελληνικότητα» στην νεότερη  ελληνική  αρχιτεκτονική.
Ο Αριστοτέλης Ζάχος τέθηκε επικεφαλής του κινήματος επιστροφής στην παράδοση, που αργότερα ακολούθησαν πολλοί άλλοι μεταξύ των οποίων ο Δημήτρης Πικιώνης  και  Αγγελική Χατζημιχάλη.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B7%CF%82_%CE%96%CE%AC%CF%87%CE%BF%CF%82Dgolitsis

Ο γιατρός Ιωάννης Αργυρόπουλος

Ιωάννης Αργυρόπουλος

Ο Ιωάννης Αργυρόπουλος , Βογατσικό Καστοριάς (1852-1920) Κλεισούρα Καστοριάς, ήταν γιατρός που πρωτοστάτησε μαζί με τον  Αναστάσιο Πηχεών  στις επαναστατικές δραστηριότητες της ευρύτερης περιοχής της Καστοριάς τη δεκαετία του 1880.

Γεννήθηκε το 1852 στο Βογατσικό Καστοριάς, στα σχολεία του οποίου έλαβε την εγκύκλια παιδεία. Στη συνέχεια μετέβη στην Αθήνα και στον εκεί εγκατεστημένο αδελφό του Αργύριο, ο οποίος του διέθεσε τα απαιτούμενα χρήματα για τις μετέπειτα σπουδές του στο Γυμνάσιο και για την εγγραφή του στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου. Στην ιατρική σχολή ο Αργυρόπουλος προσελήφθη ως βοηθός του καθηγητή της χειρουργικής Παύλου Ιωάννου από την |Κορησό Καστοριάς και ειδικεύτηκε στην παθολογία και τη μαιευτική.

Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του μετακλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον αδελφό του Αργύριο, ο οποίος τελειώνοντας τις σπουδές του πάνω στη ζωγραφική είχε εγκατασταθεί μόνιμα εκεί και είχε προσληφθεί στην υπηρεσία του Σουλτάνου ως αρχιζωγράφος των ανακτόρων. Εκεί ο Ιωάννης Αργυρόπουλος έλαβε την άδεια εξασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος και άνοιξε ιατρείο στη συνοικία Μπαλατά το 1874.. Στην Κωνσταντινούπολη εισήλθε στους πνευματικούς και πατριωτικούς κύκλους και για πολλά χρόνια αργότερα διετέλεσε αρθρογράφος και ανταποκριτής της μαχητικής ελληνικής εφημερίδας «Νεολόγος». Οι γνωριμίες του με τους εκεί εγκατεστημένους Δυτικομακεδόνες τον ώθησαν να εγγραφεί στη Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα και μάλιστα τον Αύγουστο του  1874 εκλέγεται και πρόεδρός της. Στις αρχές της δεκαετίας του 1880 εγκαθίσταται στην  Κλεισούρα  όπου και παντρεύεται με την Κλεισουριώτισσα  Ασπασία Παπατέρπου. Αποκτά τέσσερις γιούς και μία κόρη.

Εκεί μυείται στη «Νέα Φιλική Εταιρεία» από τον ίδιο τον εμπνευστή της  τον Αναστάσιο Πηχεώνα και τον Νικόλαο Φιλιππίδη συνέχισε τον αγώνα του και μάλιστα στήριζε και τροφοδοτούσε τα ανταρτικά σώματα της περιοχής.

Για τις αλλεπάλληλες προσαγωγές του για ανακρίσεις και τις συχνές φυλακίσεις του από τις οθωμανικές αρχές έμεινε παροιμιώδης η φράση των Καστοριανών: <<Πάλι γιατρὲ σε φέρανε>>.

Το Μάρτιο του 1905 θεωρείται ως ένας από τους κύριους υπεύθυνους της επιχείρησης της Ζαγορίτσανης- 25 Μαρτίου 1905 και συλλαμβάνεται για άλλη μια φορά από τις οθωμανικές αρχές και φυλακίζεται στο Μοναστήρι (Μπίτολα). Αποφυλακίζεται το[1909  με την αμνηστία που δόθηκε με το Κίνημα των Νεοτούρκων το  1908. Επιστρέφει στην Κλεισούρα Καστοριάς και εγκαταλείπει τα εγκόσμια το 1920 προσβεβλημένος από εξανθηματικό τύφο.

πηγές:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%91%CF%81%CE%B3%CF%85%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82_(%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CF%8C%CF%82)Dgolitsis

Οι Δρυμάδες της λίμνης μας

Τοποθεσία στράνια

Και  άλλο τι περίεργον συμβαίνει τακτικώς κατ΄ έτος και μήνα Αύγουστον εν Καστορία, το γνωστόν υπό το όνομα  "αρρώστησε το νερόν".

Η λίμνη της πατρίδος μου σχετικώς προς την ανώμαλον θέσιν της πόλεως διαιρείται εις δύο, εις Δολτζινήν (μεσημβρινήν) και Αποζερίν (αρκτικήν). 

Αρχομένου του μηνός Αυγούστου μέχρι της 15  αυτού, ήτοι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αι εξ επαγγέλματος λευκάστραι διακόπτουσι τας εργασίας των όπως αι Δρυμάδες λέγουσαι ότι αι δρύμαι της λίμνης κόπτουσι τα πανιά των. 

  Το αληθές είναι, ως ανωτέρω εμνημονεύθη, ότι αρρωστά το νερόν της λίμης κατά πρώτον ως επί το πλείστον εις το αρκτικόν μέρος αυτής επί 8 ολοκλήρους ημέρας και ακολούθως μέχρι της 15ης Αυγούστου εις το μεσημβρινόν. Συμβαίνει δε η ασθένεια του ύδατος, ως αποκαλεί το φαινόμενο τούτο η κοινή των πολιτών φράσις, κατά τον εφεξής τρόπον: Αίφνης η θερμοκρασία του ύδατος ψυχρούται επί τοσούτον, ώστε και η χρήσις των λουτρών της λίμνης υπό πολλών διακόπτεται, το ύδωρ μελανούται και οι ιχθείς μέχρι δύο λιτρών περίπου βάρους νήχονται {κολυμβούν) επί της επιφανείας του ύδατος ως μέθυσοι και συλλαμβάνονται  υπό των κατοίκων δια της χειρός. Όλως το αυτό φαινόμενον παρουσιάζεται μετά 8 ημέρας εις το αντίθετον μέρος της λίμνης, το μεσημβρινό, και διαρκεί μέχρι της 15ης Αυγούστου.

 Ουδεμία μέχρι τούδε, ως πληροφορούμαι, εγένετο απόπειρα περί ανακαλύψεως της καθ΄αυτό αιτίας του φαινομένου, εικάζω όμως ότι αύτη προέρχεται εκ πηγών σιδηρούχων ευρισκομένων εν τω πυθμένι της λίμνης.  Ό,τι δε αποκαθιστά σκοτεινό το φαινόμενο είναι η περιοδική αυτού κατά μήνα Αύγουστον εμφάνισις.  Πιθανόν με τον χρόνον να γίνη η ανακάλυψις του εν λόγω φαινομένου  υπό επισήμων ανδρών.

πηγή: [http://kastorianosapodimos.blogspot.com/ Παναγιώτης  Παπαναούμ 1873]
*[http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B1%CF%8A%CE%AC%CE%B4%CE%B5%CF%82 οι νεράϊδες των λιμών]
*http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BF%CF%8D%CE%BC Παναγιώτης Παπαναούμ] 

Χρύσκους

Λατινικά  Cobius-Gobius  (κν . κωβιός)

ΧΙΛΙΑΔΕΣ μικρά ψαράκια που τα λέπια τους ήταν χρυσά και μέσα στα καλοκαιριάτικα σούρουπα οι άκρες της λίμνης  γέμιζαν από χτο νερό χρύσιζαν.

Οι Καστοριανοί τα βάφτισαν, ένα όνομα που τελικά κατέληξε σε χρύσκους. Οι χρύσκοι ψαρεύονταν εύκολα και το ψάρεμά τους ήταν γοητευτικό ακόμα και από μικρά παιδιά, τα οποία βουτούσαν μέχρι το γόνατο στη λίμνη και τοποθετούσαν «φωλιές» πλεγμένες από μάλαθρο (μάραθος),  το φυτό     (Foeniculum). Ξετρελαμένοι οι χρύσκοι από τη μυρωδιά του μάλαθρου έμπαιναν μέσα και γέμιζαν τις φωλιές. Ο μικρός ψαράς με προσοχή έβαζε κάτω από τη γεμάτη τη φωλιά μια μαλάθα με  βέργες (καλάθι πεπλατυσμένο)  και ύστερα την ανασήκωνε αρπάζοντας τη φωλιά και χρύσκους που πηδούσαν λαχταριστά.

πηγή: Ιφιγένεια Διδασκάλου, Καστοριά πατρίδα μου, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 18
Σημείωση
* Το λήμματα της Βικιπαίδειας Χρύσκος και Καστοριά   στο μεγαλύτερο μέρος είναι δικά μου.

Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι-Μαυρόκαμπος Καστοριάς

Σταυρός Τσίλης

Ο Σταύρος Τσίλης γεννήθηκε στην Μαυρόκαμπος Καστοριάς  ( τότε Τσερνόλιστα)  περί τα τέλη του 19ου αι. και έδρασε ως Οπλίτης κατά τη διάρκεια των πρώτων  ελληνοβουλγαρικών αναταράξεων.  (1880-1908) στην περιοχή, ειδικότερα μετά την εξέγερση του Ίλιντεν. Εθνικά αφυπνισμένος πολύ πριν την έναρξη του ένοπλου αγώνα (1903-1908) είχε συγκρουσθεί με συγχωριανούς του οι οποίοι είχαν προσηλυτιστεί στην Βουλγαρική Εξαρχία και φοβούμενος για την ζωή του εγκατέλειψε την γενέτειρά του και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Επανέκαμψε το Νοέμβριο του 1904 μαζί με τα πρώτα αντάρτικα σώματα του  Γεωργίου Τσόντου ( Βάρδας). Έλαβε μέρος στην επιδρομή εναντίον του εξαρχικού χωριού  Άγιος Ηλίας Καστοριάς στα  Καστανοχώρια  τον Δεκέμβριο του 1904 και το Μάρτιο του  1905  συμμετείχε σε παρόμοια επιχείρηση  της Ζαγκορίτσανης (Βασιλειάδα) κατά την οποίαν  σκοτώθηκαν περισσότεροι από 60 Βούλγαροι και βουλγαρόφρωνοι . Διακρίθηκε για το θάρρος του στις συμπλοκές με τους Βουλγάρους στα χωριά των   Κορεστίων.  Έλαβε επίσης μέρος στη μάχη στη θέση  Πρέβελ εναντίον των  Τούρκων.
*[http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%95%CE%BE%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%AF%CE%B1 Βουλγαρική Εξαρχία]

πηγή: [http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%AE%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%82:Dgolitsis]

Συνορίτες από τον κώδικα Ιεράς Μητρόπολης Καστορίας

Οξυά  Καστοριάς 2001

Πρώτη έγγραφη μνεία του χωριού βρίσκεται πάντως σε κώδικα της Ιερά Μητρόπολις Καστορίας, ο οποίος φυλάσσεται σήμερα στην  Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Σύμφωνα με δικαστική πράξη η οποία καταχωρίσθηκε στον εν λόγω κώδικα τον Νοέμβριο του [1633], ο Αργυρός του Ζώτου και ο Στέφος του Πάντου από την Μπλάτζα προσέφυγαν στην Ιερά Μητρόπολη προκειμένου να επιλύσουν κτηματικές διαφορές. Στη σχετική πράξη κατονομάζονται ως μάρτυρες και οι συνορίται τούτων: Ιωάννης Δασκάλου, Βρετός Μηλωνάς και  Ιωάννης Σιαραπάνης. Eθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, κωδ. 2752, φ. 42v.

►ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ

{Η λέξη Καστοριά προέρχεται από τη λέξη Κάστωρ. Το πρώτο μέρος της λέξης Κασ- όπως και Κασσοπίς, Κασταλία, Κάστελος, Κασσάνδρα, Καστοριά έχει άμεση σχέση με τη λέξη κασσίτερος (καλάι, το στοιχείο Sn) που έχει χρώμα αργυρόλευκο, γυαλίζει και λάμπει και γι αυτό χρησιμοποιείται για το κασσιτέρωμα (γάνωμα) των σκευών, που σημαίνει στίλβωμα. Το δεύτερο συνθετικό της λέξης -ωρ από το ώριος=ωραίος. Ο Κάστωρας (Castor fiber) είναι αμβίβιο ζώο με τρίχωμα λεπτό και στιλπνό και χρώμα αργυρόχροο και γι΄αυτό ονομάστηκε κάστωρας από το στιλπνό και αργυρόχροο χρώμα του}.

-1920-

Η Κουμπελίδικη* πριν απο την ανακαίνισή της και με τον αρχικό της τρούλο πριν από τον βομβαρδισμό από τους Ιταλούς το 1940 και το παλιό Γυμνάσιο Καστοριάς στην πρωταρχική του μορφή -χωρίς την προσθήκη των δύο πτέρυγών της (ανατολική και δυτική-1915 ▬1970) που τόσο άκαρδα και άφρονα κατεδαφίστηκε για νας μας λυπήσουν ως τα κατάβαθα της ψυχής μας. Συγκρίνοντας τη φωτογραφία με τη σημερινή Κουμπελίδικη διαπιστώνουμε, ότι λείπει ένα τμήμα της στην είσοδο, ο μεταγενέστερος πρόχειρος πρόναος (πρόστεγο).

* Η Παναγία Καστριώτισσα γνωστή περισότερον ως Κουμπελίδικη, από το τουρκ. Kubbe= θόλος, τρούλος, είναι η παλαιότερη εκκλησία (μετά την Παναγία της Μαυριωτίσσης που προϋπήρχε ως παλαιό συγκρότημα) και κατά την επικρατέστερη άποψη των πρώτων δεκαετιών του 11ου αιώ. επί Αυτοκράτορος του Βυζαντίου Βασιλείου Β΄Βουλγαροκτόνου (958 -1025 μ.Χ )-(Krautheiemer, Wharto-Epstein, 1020-1025) και βασίζεται στο ιστορικό γεγονός της λήξης των επιχειρήσεων (1019) για την εκδίωξη των Βουλγάρων από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Βασίλειο Β΄ Βουλγαροκτόνο που κατείχαν την Καστοριά προσωρινά.

Ο Γιώργης Παπαμάρκος, ένας από τους καλύτερους καραβομαραγκούς της Καστοριάς στις αρχές του 20ου αιω.

Με την μπέτσκα του ► από την ηχοποίητη λέξη μπεεε.., όπως αποκαλούσαν οι καστοριανοί το αρνί που ανατρέφανε για λίγες ημέρες στο σπίτι τους πριν από το Πάσχα και που κατά κανόνα τελικά δεν το θυσίαζαν, γιατί δένονταν όλη η οικογένεια μαζί του. Κλαυθμοί και οδυρμοί ιδίως από τα παιδιά το Μ. Σάββατο κι΄έτσι σιγά-σιγά το έθιμο πρόωρα  εγκαταλείφθηκε.

  

Καστοριανό καράβι (1947)

Σαράντης Τσεμάνης  (1946)

Το λήμμα στη Βικιπαίδεια Σαράντης Τσεμάνης  (κλκ στη μπλε σήμανση για να δείτε το κείμενο είναι δικό μου.)