►Η λίμνη της Καστοριάς και ο Αλιἀκμων.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος που κατασκευάζουν οι κάστορες* τις φωλιές τους και τις προστατεύουν από το ρεύμα με υποτυπώδη φράγματα.

  Η λίμνη της Καστοριάς και ο ποταμός Αλιάκμονας ήταν επί αιώνες οι ζωτικοί χώροι ανάπτυξης της ανθρώπινης δραστηριότητος και το σημείο εκκίνησης προς τον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Βαρυσήμαντο και αμετάκλητο γεγονός αποτελεί η ανεύρεση ενός λίθινου χειροπέλεκυ* της παλαιολιθικής εποχής στο Παλαιόκαστρο, όχι μακρυά από τις όχθες του σημερινού Αλιάκμονα. Πλησίον και κατά μήκος του ποταμού Αλιάκμονα δημιουργήθηκαν διάφοροι προϊστορικοί οικισμοί, όπως η Αιανή και η Αυγή που γνωρίζουμε και σήμερα.

Κι΄είναι αυτό πολύ αυτονόητο γιατί πριν ακόμα κατοικιδιοποιηθεί το άλογο μετά την πρωτονεολοθική περίοδο (4.300-3.200 π.Χ)** οι ποτάμιες κοιλάδες προσφέρονταν για την ανάπτυξη των μόνιμων αγροτικών οικισμών. Η πλέον ευνοημένη περιοχή του Παλιού Κόσμου και για πολλούς αιώνες ήταν η γεωγραφική ζώνη που αρχίζει από τη λίμνη της Καστοριάς και μέσω Αλιάκμονα εξικνείται μέχρι του Θερμαϊκού κόλπου.Η ευρύτερη περιοχή του Αλιάκμονα με φυσικά τείχη την Πίνδο, το Βέρμιο και τις κορυφογραμμές του Ασκίου και του Βούρινου την καταστούσαν για αιώνες απροσπέλαστη πανταχόθεν.Με τις σχεδίες αρχικά μέσω Αλιάκμονα οι Ορεστίδες ήταν εκείνοι που πρώτοι προσάραξαν πέριξ του Θερμαίου Κόλπου.

Παίονες δε περί τον Αξιόν ποταμόν και την καλουμένην δια τούτο Αμφαξίτιν, Ηδωνοί δε και Βισάλται την λοιπήν μέχρι Στρυμόνος… Στράβων, Γεωγρ.7α.1.11.11

Οι αυτόχθονες (Ορεστίδες) όπως τους αποκαλεί ο Στράβων απώθησαν τους Ηδωνούς οι οποίοι μέσω Αξιού προσάραξαν στην ευρύτερη περιοχή του Θερμαίου κόλπου πριν από την βασιλεία του Αρχελάου (413-399 π.Χ.).

-Μακεδόνων μεν ουν τους Ορέστας καλουμένους κατά πόλεμον αυτονόμους αφείσαν... κατά τον ιστορικόν Πολύβιον, Hist 18.47.5.

-Παυσανίας ην το μέν γένος Μακεδών εκ της Ορεστίδος καλουμένης, του δε βασιλέως σωματοφύλαξ δια το κάλλος φίλος γεγονώς του Φιλίππου... Bibliotheca historica - (lib. 1-20) 16.93.3, Διόδωρος ο Σικελιώτης 1ος αι.π.Χ.

-Περδίκαν δέ Ορόντου εκ της Ορεστίδος, Πτολεμαίον δέ Λάγου και Πείθωνα Κρατεύα Εορδαίους... Αρριανός 6.28.4 Alexandri anabasis Αλεξάνδρου Ανάβασις


Η λέξη Ορεστίδες είναι ομόρριζη της λέξης ορεινός και σύγχρονοι ερευνητές της ιστορίας υποστηρίζουν, ότι οι Δωριείς στην τελευταία φάση της μετακίνησής τους προς νότον είχαν ορμητήριο την Πίνδο. Η ευρύτερη περιοχή πέριξ της λίμνης της Καστοριάς με τους πασσαλόπηκτους οικισμούς της νεολιθικής εποχής πριν ακόμα από τον 6ον αιώνα π.Χ. προΰπήρχε όχι μόνον του Ορέστη, αλλά και αυτού ακόμη του Κάστορος αδελφού του Πολυδεύκους.

Η λέξη Καστοριά (αρχικά η λίμνη της) προέρχεται από τη λέξη Κάστωρ. Το πρώτο μέρος της λέξης Κασ- όπως και Κασσοπίς (Κασ-= κασσίτερος+οπ- από τον παρεκείμενο όπωπα του ορώ=βλέπω), Κασταλία, Κάστελος, Κασσάνδρα, Καστοριά έχει άμεση σχέση με τη λέξη κασσίτερος (καλάι ,το στοιχείο Sn)  που έχει χρώμα αργυρόλευκο, γυαλίζει και λάμπει και γι αυτό χρησιμοποιείται για το κασσιτέρωμα (γάνωμα) των σκευών, που σημαίνει στίλβωμα. Το δεύτερο συνθετικό της λέξης -ωρ από το ώριος=ωραίος.Ο Κάστωρας (Castor fiber) είναι αμβίβιο ζώο με τρίχωμα λεπτό και στιλπνό και χρώμα αργυρόχροο και γι΄αυτό ονομάστηκε κάστωρας από το στιλπνό και αργυρόχροο χρώμα του.Για εκτενέστερη πληροφόρηση Wikipedia gr. Καστοριά.

 ** Οι φάσεις της νεολιθικής εποχής ( μεσολιθική, προ-κεραμική,νεότερη και τελική νεολιθική) δεν είναι ενιαίες σ΄όλες τις περιοχές του κόσμου. Κατά τον καθηγητή αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα η νεολιθική εποχή στο ελλαδικό χώρο αρχίζει το 6.800 π.Χ.

Το αρχαιότερο μουσικό όργανο σε κόκαλο πουλιού

Tα ευρήματα, καταδεικνύουν ότι εδώ και 7.000 χρόνια ο προϊστορικός άνθρωπος της περιοχής κατείχε την τεχνογνωσία να ψαρεύει, να κυνηγάει με πρωτοποριακά για την εποχή όπλα και να καλλιεργεί τη γη με εξελιγμένα εργαλεία και το κυριότερο χάρασσε την πρώιμη γραφή σε ξύλο προκειμένου να καλύψει τις επικοινωνιακές του ανταλλαγές. Αν και δεν έχει ακόμα αποκρυπτογραφηθεί, η ηλικία της γραφής (5300 π.Χ.) συντείνει στο να θεωρείται κατά κάποιο τρόπο «προπομπός» της Γραμμικής Α΄.
♦ Ο Αλιάκμων ως μυθολογικό πρόσωπο ήταν γιός του Ωκεανού και της Τηθύος ή του Παλαιστίνου γιού του Ποσειδώνος και της Πιερίας και λέγεται, ότι ήταν πλωτός ακόμα και από τριήρεις.  Με μήκος 297 χιλ. και λεκάνη απορροής 9.210 τ.χιλ. όση δηλ. όλη η Δυτική Μακεδονία (9.451) στον οποίο εκρέουν  και τα πλεονάζαντα ύδατα της λίμνης της Καστοριάς  κατά την περίοδο των έντονων βροχοπτώσεων και  το λιώσιμο των χιονών η παροχή του στις εκβολές του Θερμαϊκού κόλπου κατά μέσον όρον υπερβαίνει  σήμερα τα 3.300 Μ3/ sec.

* Ανεξήγητο παραμένει μέχρι σήμερα το γεγονός της αυτοκτονίας των αρσενικών ατόμων των καστόρων σε περίπτωση θανάσιμου κινδύνου που αποκόπτουν τα γεννητικά τους όργανα. Υποστηρίχθηκε η άποψη, ότι τα χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για θεραπείες ανιάτων ασθενειών.